Ryszarda Kapuściński

Lapidarium II

Kultura, myśl i religie Wschodu przesycone są ideą mesjanizmu, a więc ideą ekspansji, dominacji i wyłączności. Źródłem takiej wiary są m.in. ogromne przestrzenie – wielka przestrzeń jest tu wielką pokusą: opanować, żeby podporządkować. Wobec braku rozwiniętej komunikacji silna, bezwzględna władza centralna jawi się jako naturalny sposób rządzenia i podporządkowania, a to podporządkowanie jest tym bardziej konieczne, że mamy tu do czynienia ze społecznościami różnokulturowymi, różnojęzycznymi o silnym i nieustępliwym poczuciu niezależności, a także w wypadku ludów pasterskich – o niestrudzonej ruchliwości, mobilności.

W idei mesjanizmu mieszczą się co najmniej dwa interesujące nas poglądy: po pierwsze  – mesjanizm wymaga codziennych, doczesnych wyrzeczeń w imię wyższej racji, wyższego celu, właśnie – mesjanistycznego. Żyjemy w biedzie, żyjemy pod knutem, ale to jest konieczne, abyśmy osiągnęli nasz cel najwyższy. Chodzimy w łachmanach, ale za to jesteśmy wybrańcami losu. To nic, że dziś nędza: jutro przyjdzie zapłata. Po drugie – w mesjanizmie zawarta jest nadzieja na wyjście z opresji, z biedy i z nieszczęść z pomocą jednorazowego aktu Bożej łaski – Bóg skinie i życie odmieni się nam momentalnie i całkowicie. Niepotrzebna, codzienna, żmudna praca, wysiłek myśli i woli, sprawność organizacyjna – wystarczy dotknięcie Bożego palca. Kontakt z Bogiem, to, że jesteśmy jego wybrańcami, uwolni nas od jarzma pracy – pracę zastąpi cud. Jest to wiara naiwna i złudna, ale myślenie ludzi jest najczęściej naiwne i złudne.

Ryszard Kapuściński, Lapidarium II, Warszawa 1996