Akademia Liry

Przeczytaj fragment tekstu Bogusława Doparta.

Po klęsce powstania listopadowego, w zmienionej atmosferze duchowej, Mickiewicz
zainicjował dwa nowe kierunki romantycznej poezji narodowej. Pierwszy – profetyczny¹ –
wybiegał w przyszłość; drugi – neosarmacki² – sięgał w przeszłość.

Bogusław Dopart, Adam Mickiewicz – Dziady, [w:] Lektury polonistyczne. Oświecenie – romantyzm, t. I, red. Andrzej Borowski, Janusz S. Gruchała, Kraków 1997.

¹ Profetyczny – proroczy.
² Neosarmacki – nawiązujący do sarmatyzmu.

Wykaż, że Dziady cz. III to utwór o charakterze profetycznym.

Przeczytaj fragment Pana Tadeusza Adama Mickiewicza.

Adam Mickiewicz
Pan Tadeusz

Tam derkacz¹ wrzasnął z łąki, szukać go daremnie,
Bo on szybuje w trawie jako szczupak w Niemnie;
Tam ozwał się nad głową ranny wiosny dzwonek:
Również głęboko w niebie schowany skowronek;
Ówdzie orzeł szerokiem skrzydłem przez obszary
Zaszumiał, strasząc wróble jak kometa cary²;
Zaś jastrząb, pod jasnemi wiszący błękity,
Trzepie skrzydłem jak motyl na szpilce przybity.
Aż ujrzawszy wśród łąki ptaka lub zająca,
Runie nań z góry jako gwiazda spadająca.

Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz, Wrocław 2015.

¹ Derkacz – ptak brodzący, szybki w biegu.
² Jak kometa cary – według przekonania ludu kometa zapowiada wojnę i przewroty, jest zatem złowroga dla panujących.

Oceń prawdziwość podanych stwierdzeń odnoszących się do fragmentu Pana Tadeusza Adama Mickiewicza. Zaznacz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.

1. Porównania zastosowane w powyższym fragmencie wpływają na plastyczność opisu.

2. Hiperbole użyte w powyższym fragmencie dynamizują tekst.

Zapoznaj się z plakatem do przedstawienia Kordian według dramatu Juliusza Słowackiego.

Plakat do przedstawienia Kordian – fot. Maciej Landsberg, projekt: Elipsy, Archiwum Artystyczne Teatru Narodowego, www.narodowy.pl

Na plakacie za pomocą różnych elementów graficznych przedstawiono interpretację utworu Juliusza Słowackiego. Wybierz dwa elementy graficzne i wyjaśnij ich sens w kontekście dramatu Kordian.

Przeczytaj fragment Potopu Henryka Sienkiewicza.

Henryk Sienkiewicz
Potop

Kmicic coraz był bledszy i resztkami sił trzymał na wodzy wybuch szaleństwa; ale książę
[…], nie zważając na słuchacza, tak dalej mówił:

– Jest, panie kawalerze, zwyczaj w tym kraju, iż gdy kto kona, to mu krewni w ostatniej
chwili poduszkę spod głowy wyszarpują, ażeby się zaś dłużej nie męczył. Ja i książę
wojewoda wileński postanowiliśmy tę właśnie przysługę oddać Rzeczypospolitej. Ale że siła
drapieżników czyha na spadek i wszystkiego zagarnąć nie zdołamy, przeto chcemy, aby
choć część, i to nie lada jaka, dla nas przypadła. Jako krewni, mamy do tego prawo. Jeśli
zaś nie przemówiłem ci tym porównaniem do głowy i nie zdołałem w sedno utrafić, tedy
powiem inaczej. Rzeczpospolita to postaw czerwonego sukna¹, za które ciągną Szwedzi,
Chmielnicki, Hiperborejczykowie, Tatarzy, elektor i kto żyw naokoło. A my z księciem
wojewodą wileńskim powiedzieliśmy sobie, że z tego sukna musi się i nam tyle zostać
w ręku, aby na płaszcz wystarczyło; dlatego nie tylko nie przeszkadzamy ciągnąć, ale i sami
ciągniemy. Niechaj Chmielnicki przy Ukrainie się ostaje, niech Szwedzi z Brandenburczykiem
o Prusy i wielkopolskie kraje się rozprawiają, niech Małopolskę bierze Rakoczy czy kto
bliższy. Litwa musi być dla księcia Janusza, a z jego córką – dla mnie!

Henryk Sienkiewicz, Potop, t. I, Warszawa 1977.

¹ Postaw […] sukna – tu: kawałek tkaniny.

Oceń prawdziwość podanych stwierdzeń odnoszących się do fragmentu Potopu Henryka Sienkiewicza. Zaznacz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.

1. Wyszarpywanie poduszki spod głowy konającego jest metaforą patriotycznej postawy tych, którzy chcą sprzeciwić się szwedzkim najeźdźcom.

2. Rozdzieranie czerwonego sukna to metafora dążeń magnatów oraz zewnętrznych wrogów, którzy chcą wykorzystać sytuację Rzeczypospolitej dla własnych korzyści.

Przeczytaj fragment Wesela Stanisława Wyspiańskiego.

Stanisław Wyspiański
Wesele

AKT II

SCENA 24

[…]
WERNYHORA
Wszystko święte, wszystko żywo;
z daleka, a miałem blisko;
wybrałem twój dom, zagrodę
i wybrałem Weselisko.
Waszmość rękę miej szczęśliwą:
Daję Waści złoty róg.
[…]
Na jego rycerny głos
spotężni się Duch,
podejmie Los.
Daję w twoje ręce róg.

Stanisław Wyspiański, Wesele, Wrocław 1977.

Wyjaśnij symbolikę złotego rogu w Weselu Stanisława Wyspiańskiego.